Σε μεγάλη αναλογία των ασθενών με κοιλιακό πόνο κοιλιά το ιατρικό ιστορικό από μόνο του μπορεί να οδηγήσει τον εξεταστή στην ορθή διάγνωση. Ο γιατρός θα πρέπει να βασιστεί στις πληροφορίες που θα αποκομίσει από το ατομικό ιστορικό, τις οποίες θα αξιολογήσει συνεκτικά για να λάβει την σωστή απόφαση, που δεν είναι απαραίτητα μια χειρουργική επέμβαση.
Σε πολλές όμως περιπτώσεις οξέος κοιλιακού πόνου η κατάσταση του ασθενή ελάχιστα χρονικά περιθώρια παρέχει για την αναζήτηση λεπτομερών πληροφοριών. Ο ασθενής υποφέρει τα μάλα και ζητάει εναγωνίως άμεση ιατρική βοήθεια. Είναι φυσικό λοιπόν να δυσανασχετεί όταν ο γιατρός μακρηγορεί, παρασύρεται σε λεπτομέρειες, χρονοτριβεί ή διστάζει.
Ο πεπειραμένος κλινικός γιατρός θα αναζητήσει ψύχραιμα, αλλά χωρίς ανώφελη καθυστέρηση, τις κρίσιμες πληροφορίες οι οποίες θα τον προσανατολίσουν κατ’ αρχάς ως προς τη σοβαρότητα του προβλήματος. Οι απαντήσεις του ασθενή στις κατάλληλες και στοχευμένες ερωτήσεις του εξεταστή είναι πολλές φορές ικανές να κατευθύνουν στη σωστή κλινική απόφανση, ακόμα και χωρίς τη συνδρομή του παρακλινικού ελέγχου.
Από τα προκαταρκτικά στοιχεία, τα στοιχεία ταυτότητας του ασθενή(φύλο, ηλικία, επάγγελμα, κοινωνική κατάσταση) δίνουν μια πρώτη εικόνα και είναι καθοριστικά για τη διάγνωση του κοιλιακού πόνου.
Φύλο. Μερικές οξείες παθήσεις της κοιλιάς απαντώνται συχνότερα στο γυναικείο πληθυσμό από ό,τι στους άνδρες. Για παράδειγμα, η οξεία χολοκυστίτιδα είναι πιθανότερο να συμβεί σε μια παχύσαρκη γυναίκα παρά σε ένα λεπτόσωμο άνδρα. Κι αντίστροφα, η διάτρηση πεπτικού έλκους είναι πολύ πιο πιθανό να συμβεί σε έναν άνδρα παρά σε μια γυναίκα.
Ηλικία. Κατέχει καθοριστικό ρόλο στη συχνότητα του κοιλιακού πόνου, καθόσον η εκδήλωση ορισμένων παθήσεων περιορίζεται σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες. Νοσήματα όπως η οξεία εκκολπωματίτιδα, η οξεία χολοκυστίτιδα, η οξεία εντερική ισχαιμία, το διαχωριστικό ανεύρυσμα της αορτής και η απόφραξη του παχέος εντέρου από νεόπλασμα, απαντούν συνήθως μετά τη μέση ηλικία (πάνω από 40 χρονών), ενώ αντίθετα, η οξεία σκωληκοειδίτιδα και η απόφραξη του λεπτού εντέρου από τη νόσο του Crohn απαντούν συχνότερα σε νέα άτομα (κάτω από 40 χρονών). Ο εγκολεασμός του εντέρου στα εύκρατα κλίματα συνήθως συμβαίνει σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των 2 ετών, ενώ η διάτρηση πεπτικού έλκους είναι σπάνια σε άτομα με ηλικία μικρότερη από 15 έτη. Ο κοιλιακός πόνος που έχει σχέση με τα έσω γεννητικά όργανα της γυναίκας εκδηλώνονται πιο συχνά σε εκείνες που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία.
Προϋπάρχουσες παθήσεις. Το ιστορικό προϋπάρχουσας πάθησης παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη διάγνωση του κοιλιακού πόνου. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε εάν ο ασθενής στο προηγούμενο χρόνο είχε κάποια πάθηση (όπως χειρουργική επέμβαση, περιτονίτιδα, οξεία σκωληκοειδίτιδα ή πνευμονία), που μπορεί να σχετίζεται με την παρούσα κατάσταση. Μια από τις σημαντικότερες ερωτήσεις που γίνονται στον ασθενή είναι: εάν στο παρελθόν είχε παρόμοιο σύμβαμα πόνου.
Εάν στον ασθενή είναι γνωστή κάποια πάθηση από το παρελθόν, μια παρόξυνση μπορεί να ερμηνεύσει τον υπό διερεύνηση κοιλιακό πόνο. Για παράδειγμα, εάν γνωρίζουμε ότι ο ασθενής έχει ιστορικό χρόνιας ελκοπάθειας, τα συμπτώματα από μια διάτρηση αξιολογούνται ευχερέστερα. Ιστορικό χολολιθίασης ή πρόσφατης χολοκυστεκτομής μπορεί να σχετίζεται με κωλικό του δεξιού υποχονδρίου από χολόλιθο ή από λίθο στο χοληδόχο πόρο. Ιστορικό χειρουργικής επέμβασης για νεόπλασμα του παχέος εντέρου μπορεί να υποδεικνύει μετάχρονο νεόπλασμα, μετεγχειρητική στένωση της αναστόμωσης ή και ακόμα υποτροπή της νόσου. Παρομοίως, οιανδήποτε χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά για νεόπλασμα, μπορεί να υποδηλώνει υποτροπή της νεοπλασματικής νόσου, ενώ το ιστορικό λαπαροτομίας μπορεί να προσανατολίσει σε εντερική απόφραξη από συμφύσεις.
Οι ασθενείς με πρόσφατο εγκεφαλικό επεισόδιο, οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, σακχαρώδη διαβήτη, κολπική μαρμαρυγή, βαλβιδοπάθεια, αγγειακή νόσο ή συνθετικό μόσχευμα αορτής, αποτελούν ομάδα αυξημένου κινδύνου για εμβολή της μεσεντερίου αρτηρίας και εκδήλωση οξείας εντερικής ισχαιμίας. Το ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη και ιδίως του ινσουλινοεξαρτώμενου μπορεί να προδίδει επεισόδιο διαβητικής οξέωσης. Ιστορικό πεπτικού έλκους ή εκκολπωμάτωσης του παχέος εντέρου μπορεί να σχετίζεται με διάτρηση του εντέρου ή οξεία εκκολπωματίτιδα. Ιστορικό ελκώδους κολίτιδας με βαριά παρόξυνση της νόσου, μπορεί να επιπλακεί από τοξικό μεγάκολο, ιστορικό νόσου του Crohn με στένωση του λεπτού εντέρου και αποφρακτικό ειλεό, ενώ ιστορικό λιθίασης του νεφρού από κωλικό του νεφρού.
Γυναικολογικό ιστορικό. Στις γυναίκες το λεπτομερειακό γυναικολογικό ιστορικό έχει μεγάλη σημασία. Η συχνότητα του εμμηνορροϊκού κύκλου, η πρώτη ημέρα, η διάρκεια της εμμηνορρυσίας και η πιθανή καθυστέρηση προσδιορίζονται με ακρίβεια. Η ωορρηξία που συμβαίνει στη μέση ενός φυσιολογικού κύκλου αποτελεί συχνή αιτία ισχυρού πόνου (mittelschmerz).
Ο πόνος που συνοδεύει την εμμηνορρυσία σε μια γυναίκα χωρίς προηγούμενο ιστορικό δυσμηνόρροιας, οφείλει να εμβάλλει το γιατρό στην υποψία μια πιθανής έκτοπης σαλπιγγικής κύησης ή κάποιας άλλης παθολογικής κατάστασης που συσχετίζεται με μια άγνωστη έως τότε κύηση. Η ολιγομηνόρροια και η αμηνόρροια υποδεικνύουν τη πιθανότητα των πολυκυστικών ωοθηκών ή της ενδομητρίωσης.
Καθυστέρηση ή διαταραχές της εμμηνόρροιας μπορεί να οφείλεται σε επιπλοκή μιας έως τότε αδιάγνωστης φυσιολογικής ή εξωμητρίου κύησης. Σε ασθενείς με έκτοπη σαλπιγγική κύηση, η αιμορραγία που συμβαίνει λίγο πριν την ρήξη της, μπορεί να εκληφθεί ως φυσιολογική εμμηνορρυσία, εάν χρονικά συμπίπτει με την αναμενόμενη φυσιολογική έμμηνο ρύση. Στις περιπτώσεις όμως αυτές τα χαρακτηριστικά της αιμορραγίας αποκλίνουν από τη φυσιολογική εμμηνορρυσία ως προς την ποσότητα και τη διάρκεια.
Οξύς κοιλιακός πόνος στη μέση της περιόδου μπορεί να έχει σχέση με επίμονο ωχρό σωμάτιο. Δύσοσμο πυώδες έκκριμα από τον κόλπο εμφαίνει οξεία σαλπιγγίτιδα. Στις γυναίκες που έχει τοποθετηθεί αντισυλληπτικό σπείραμα πολύ συχνά αναπτύσσεται οξεία σαλπιγγίτιδα ή ενδομήτρια λοίμωξη.
Λήψη φαρμάκων (κορτικοειδή, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, αντιβιοτικά, αντιπηκτικά). Ο μέσος ασθενής λαμβάνει ένα αυξημένο αριθμό φαρμάκων, τα οποία μπορεί να έχουν άμεση επίδραση και καθοριστική σημασία στην εξελισσόμενη νόσο. Είναι γνωστό ότι τα κορτικοειδή ελαττώνουν την ένταση των συμπτωμάτων που οφείλονται σε φλεγμονή και χαρακτηριστικά ο πυρετός καταστέλλεται πλήρως. Έτσι κάθε οξεία ενδοκοιλιακή φλεγμονή μπορεί να εκδηλωθεί με εικόνα τοπικής ή γενικευμένης περιτονίτιδας, χωρίς τα συνήθη συμπτώματα και κλινικά σημεία που προκαλεί η φλεγμονή. Η κορτιζόνη και τα άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα συχνά καλύπτουν τις κλινικές εκδηλώσεις και τα αντικειμενικά ευρήματα σοβαρών ενδοκοιλιακών παθήσεων, όπως της προχωρημένης περιτονίτιδας. Ακόμα και η διάτρηση του πεπτικού έλκους στα αρχικά στάδια μπορεί να εκδηλωθεί μόνο με ήπια συμπτώματα. Επομένως, η εκτίμηση του κοιλιακού πόνου σε ασθενείς που βρίσκονται σε θεραπεία με κορτικοειδή είναι εξαιρετικά δυσχερής. Είναι επιτακτικό στην ομάδα αυτή των ασθενών ακόμα και ο ήπιος κοιλιακός πόνος να εκλαμβάνεται από την αρχή σαν κάτι σοβαρό.
Τελευταία, περιγράφεται αυξανόμενος αριθμός ασθενών που βρίσκονται σε θεραπεία με κορτικοειδή, να εκδηλώνουν αιφνίδια διάτρηση του λεπτού ή του παχέος εντέρου. Η αιτία των διατρήσεων αυτών είναι άγνωστη, αλλά παρατηρείται πιο συχνά στους ασθενείς με νοσήματα του κολλαγόνου.
Τα στεροειδή, η ασπιρίνη και τα αντιφλεγμονώδη μη στεροειδή φάρμακα (NSAIDs), ενοχοποιούνται για την εμφάνιση πεπτικού έλκους και την εκδήλωση επιπλοκών σε ασθενείς με προϋπάρχον έλκος, όπως διάτρηση και αιμορραγία. Το φαινόμενο αυτό είναι αρκετά σύνηθες σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα, που λαμβάνουν τις παραπάνω κατηγορίες ελκογόνων φαρμάκων.
Η χορήγηση αντιβιοτικών στις μέρες μας γίνεται με πολύ ελαστικά κριτήρια και σε πολλές περιπτώσεις λαμβάνονται από τους ασθενείς χωρίς τις ενδεδειγμένες ενδείξεις. Τα αντιβιοτικά τροποποιούν σε αξιόλογο βαθμό τα συμπτώματα από μια ενδοκοιλιακή φλεγμονή. Για παράδειγμα, σε διάτρηση οξείας σκωληκοειδίτιδας η συμπτωματολογία της περιτονίτιδας μπορεί να είναι αμβλυχρά. Σε κάθε ασθενή με οξύ κοιλιακό πόνο, πριν την οριστικοποίηση της διάγνωσης, θα πρέπει να διερευνηθεί το ενδεχόμενο λήψης αντιβιοτικών στο πρόσφατο παρελθόν.
Τα αντιπηκτικά φάρμακα προκαλούν ενδοκοιλιακή ή οπισθοπεριτοναϊκή αιμορραγία και έχουν ενοχοποιηθεί για ενδοτοιχωματικά αιματώματα του δωδεκαδακτύλου και της νήστιδας. Γνωστή λήψη οπιούχων ουσιών μπορεί να σχετίζεται με σύνδρομο στέρησης. Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να διευκρινιστεί κατά πόσο συσχετίζεται με ηπατική νόσο, πεπτικά έλκη, γαστρίτιδα και παγκρεατίτιδα. Στις ασθενείς με χρόνια λήψη από του στόματος αντισυλληπτικών φαρμάκων ευοδώνεται η ανάπτυξη αδενώματος του ήπατος και η θρόμβωση της μεσεντερίου φλέβας.
Ιστορικό κάκωσης. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε εάν της έναρξης του κοιλιακού πόνο έχει προηγηθεί κάποια κάκωση. Ιστορικό κλειστής κάκωσης της κοιλιακής χώραςαναζητείται σε βάθος χρόνου τουλάχιστον 15 ημερών σε κάθε ασθενή με οξύ κοιλιακό πόνο. Ο σπλήνας μπορεί να υποστεί ρήξη μετά από άσκηση βίαιης δύναμης στο αριστερό κάτω ημιθωράκιο ή στο αριστερό υποχόνδριο. Η καθυστερημένη ρήξη υποκάψιου αιματώματος του σπλήνα συμβαίνει συνήθως τη 14η ημέρα μετά την κάκωση. Μετά από ένα σφοδρό βήχα μπορεί να πάθει κάταγμα ένας πλευρικός χόνδρος και να εκδηλωθεί πόνος στο πάνω μέρος της κοιλιάς.
Διατροφή. Σε άτομα που τρέφονται αποκλειστικά με ζωικές τροφές (κρεοφαγία) είναι πιθανότερο να παρουσιασθεί εκκολπωμάτωση – εκκολπωματίτιδα, η οποία εμφανίζεται σπάνια σε άτομα που καταναλώνουν πολλές φυτικές ίνες. Η κατάχρηση αιθυλικής αλκοόλης σχετίζεται με οξεία παγκρεατίτιδα ή οξεία αλκοολική ηπατίτιδα.
Το επάγγελμα συμβάλλει στην εμφάνιση ορισμένων νοσημάτων, όπως για παράδειγμα, άτομα που έρχονται σε επαφή με μόλυβδο για επαγγελματικούς λόγους (π.χ. ζωγράφοι) παρουσιάζουν συχνά κωλικούς λόγω δηλητηρίασης με μόλυβδο.
Από το οικογενειακό ιατρικό ιστορικόαναζητούνται νοσήματα τα οποία μπορεί να εκδηλώνονται με οξύ κοιλιακό πόνο και δε χρειάζονται χειρουργική επέμβαση, όπως η νωτιάς φθίση, η οξεία διαλείπουσα πορφυρία, η δρεπανοκυτταρική και η μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία.
Το ταξιδιωτικό ιστορικό εγείρει το βάσιμο ενδεχόμενο αμοιβαδικού ηπατικού αποστήματος, υδατίδας κύστης, σπληνομεγαλίας λόγω ελονοσίας, φυματίωσης, λοίμωξη της ειλεοτυφλικής περιοχής με δυσεντερία ή Salmonella typhi.